Zespół archeologiczny z Brna właśnie dokonał jednego z najważniejszych odkryć ostatnich kilkudziesięciu lat. Runiczny artefakt, znaleziony w słowiańskiej osadzie pod Břeclavem, sugeruje że Słowianie używali Starszego Futharku na długo przed rozpowszechnieniem się głagolicy. Znaczenie odkrycia tłumaczy profesor Jiří Macháček z Wydziału Archeologii i Muzealnictwa Uniwersytetu Masaryckiego.
Co znalazłeś w słowiańskiej osadzie?
Kość zwierzęca z wygrawerowanymi starogermańskimi runami, które zwane są Futharkiem. Jest to seria następujących po sobie znaków. Jak nasz alfabet. Futhark zaczyna się od znaków F, U, T, A, R, K, skąd nazwa.
Co sprawia, że jest to odkrycie ważne i znaczące?
Ponad trzysta milionów ludzi mówi językami słowiańskimi. Ważne jest, aby wiedzieć, kiedy nasi przodkowie po raz pierwszy w historii zaczęli używać pisma.
A co sprawia, że jest to odkrycie przełomowe?
Kontekst, w którym je odkryliśmy. Podobne znaleziska odkrywa się głównie na cmentarzach Franków, Alamanów etc. Albo u Wikingów w Skandynawii. Ale to odkrycie zostało dokonane w słowiańskiej osadzie na południowych Morawach. To przełom z naukowego punktu widzenia.
Jakim sposobem?
Jest to naukowy dowód, że Słowianie używali jakiegoś rodzaju pisma na długo przed rozpowszechnieniem się głagolicy. Czy też zetknęli się z nim. Najwidoczniej znaleźliśmy kość w pozostałościach siedziby, w której zalegały również fragmenty ceramiki typu praskiego. Tę łączymy zaś z wczesnymi Słowianami i datujemy na VI w. n.e. Przeprowadziliśmy również datowanie znaleziska metodami naukowymi. VI w. to okres, kiedy na tych terenach mieszkali tylko Słowianie. Ostatni Germanie wyemigrowali do północnych Włoch w 568. Byli to Longobardowie i z tego powodu jeden z północnych regionów tego kraju nazywa się obecnie Lombardią.
Jak Słowianie zetknęli się z germańskimi runami?
Rozważamy dwa warianty. Albo pozostali tam Germanie, którzy mieszkali wspólnie ze Słowianami i stworzyli nową całość. Ta przekształciła się następnie w grupy, które teraz nazywamy Morawianami, Czechami, Słowakami etc. Ale na początku nie była to jedna grupa, tylko mieszanka różnych ludzi o różnym pochodzeniu. Jeden z tych Germanów mógł znać pismo runiczne i używać go na terenie osady. Drugi wariant jest taki, że jeden z Germanów nauczył pisma runicznego jakiegoś Słowianina, który wyrył go na kości.
Czy to jedyny dowód na istnienie germańskiego pisma używanego przez Słowian?
Mamy raport historyczny zatytułowany O literach, napisany przez mnicha o imieniu Chrabr, który żył w Preszławie w Cesarstwie Bułgarskim na początku X wieku. Stwierdza on, że Cyryl i Metody przynieśli Słowianom pismo, aby mogli spisać święte teksty. Jednak Słowianie rzekomo używali wcześniej pewnych znaków i grawerunków. Debata na ten temat trwa od XIX wieku. Niektórzy sugerowali, że mogą to być runy. Nie było jednak dowodów na używanie skryptu przed upowszechnieniem się głagolicy. Ale teraz go mamy, a raport mnicha Chrabra prawdopodobnie opisuje stan faktyczny.
Jak nowe znalezisko zmieni nasze spojrzenie na historię?
To bardzo ważne pytanie. Ludzie wyobrażają sobie, że najpierw wyemigrowała masa Germanów, a potem przybyła masa Słowian. Ale jak dowodzą nasze ustalenia, rzeczywistość była znacznie bardziej skomplikowana. Obydwie grupy żyły wymieszane albo Słowianie byli w tak bliskim kontakcie z Germanami, że nauczyli się od nich skryptu. Ścisły podział na dwie jednostki, które znamy z podręczników – Słowian i złych Germanów – nie jest do końca prawdziwy. Bliskie kontakty, mieszanie się, transfer wiedzy i kultury, zachodziły od najdawniejszych czasów. Odkrycie pokazuje, że różne narody były sobie bardzo bliskie już we wczesnym średniowieczu.
Czy zatem podręczniki do historii zostaną przepisane?
Oto jest pytanie. Potencjał istnieje, ale musimy zdać sobie sprawę, że jest to pierwsze takie odkrycie. Spowoduje ono wielką dyskusję. Mamy nadzieję, że z czasem dowiemy się więcej. Może z innych lokalizacji. Kiedy pojawia się pierwsza jaskółka, odkrycia rosną, ponieważ archeolodzy zaczynają zwracać większą uwagę na artefakty, które mogą zawierać tego typu skrypt. Jeśli będzie ich więcej i okaże się, że wiedza o piśmiennictwie została poszerzona, będzie to powód do nowego spojrzenia na historię. Ale obecne badania są w powijakach. Przełom polega na tym, że istnieje możliwość, iż Słowianie zetknęli się z pismem przed przybyciem Cyryla i Metodego.
Jak rozpowszechniony był skrypt runiczny wśród Germanów?
Kontrolowali go tylko tak zwani mistrzowie run. To była naprawdę bardzo mała grupa ludzi.
Co się stanie z artefaktem?
Obecnie prowadzimy szeroko zakrojone badania na miejscu znaleziska. Po zakończeniu naszych działań w terenie wystawimy kość runiczną na widok publiczny w holu Instytutu Archeologii i Muzeologii Uniwersytetu Masaryckiego. Mamy już inne, bardzo interesujące artefakty.
Tłum. z czeskiego Conradino Beb
Źródło: Brněnský deník
magivanga.com 