Mroki i cienie ostatnich scen „True Detective”

Mimo, że zakończenie pierwszego sezonu True Detective pozostawia u dużej części fanów serialu pewien niedosyt (obawiającym się spojlerów radzę nie czytać dalej) całości nie można oceniać przez pryzmat ostatnich 15 minut, gdyż finały wszystkich wielkich dramatów telewizyjnych są zazwyczaj najbardziej kontrowersyjnymi momentami i rzadko podobają się wszystkim, ale także dlatego, iż ostatni odcinek udowadnia ponad wszelką wątpliwość, że najważniejszym elementem True Detective jest historia przyjaźni dwóch wyjątkowo trudnych samców.

True Detective to tak naprawdę ośmiogodzinny film, który został zrealizowany dla HBO tylko dlatego, że w takiej wersji nigdy nie byłby w stanie zaistnieć na dużym ekranie. Co nie znaczy, że marzenia o odesłaniu w niebyt 1,5-godzinnego formatu nie nawiedzały filmowców od bardzo dawna. Przykładowo, pierwsza wersja Easy Ridera, zmontowana własnoręcznie przez Dennisa Hoppera, miała 4,5 godziny, a po jej przycięciu do standardu kinowego przez BBC Productions, reżyser stwierdził, że zrobiono z jego dziecka miałki obraz telewizyjny.

Filmowe dzieła sztuki nie pozostają jednak nigdy zawieszone w próżni i zawsze muszą obcować z oczekiwaniami producentów, dystrybutorów, fanów i zawodowych krytyków, którzy potrafią w mgnieniu oka znienawidzić dany obraz, gdy nie spełnia on wszystkich pokładanych w nim nadziei. W trakcie emisji True Detective pojawiły się np. oskarżenia o meta-seksizm, filozoficzne dialogi jako pretekst do pokazywania dużej ilości scen seksualnych, czy wreszcie – tak, znowu mówimy o finale – o brak metafizyczno-okultystyczno-poetyckiego szoku, który dobrze wykorzystywałby motywy przewijające się przez cały serial.

Prawdziwe pytanie brzmi jednak, czy True Detective jest naprawdę okultystyczno-pogańskim thrillerem zrealizowanym w konwencji neo-noir, czy wszystkie te mrożące krew w żyłach elementy pozostają zaledwie satelitami centralnej historii dwóch mężczyn, którzy w trakcie 17 lat znajomości przechodzą 360-stopniową transformację od niechęci, przez trudną przyjaźń, głęboką nienawiść, aż po wybaczenie wzajemnych win i słabości? Osobiście, skłaniam się ku tej drugiej interpretacji, co nie znaczy, że nie doceniam fantazji Nica Pizzolatta do adaptowania nieziemskiej atmosfery horroru Chambersa, Lovecrafta i Ligottiego na potrzeby dramatu telewizyjnego.

Pizzolatto w istocie rozważał kilka sposobów zakończenia całej historii – jakże idealnie byłoby, gdyby nakręcono wszystkie, a my w interaktywnym trybie moglibyśmy wybrać sobie takie, które najbardziej apeluje do naszej wyobraźni – ale ostatecznie wybrał to, które wydało mu się najbardziej esencjonalne. Jak scenarzysta zwierza się HitFix: Dla mnie jako storytellera konieczne wydawało się organiczne podążanie za wymaganiami bohaterów i historii. A najłatwiejszą rzeczą na świecie byłoby zabicie ich obu.

Miałem nawet pomysł, w którym przytrafiło im się coś bardziej tajemniczego, w którym odchodzili w nieznane, a Gilbough i Papania musieli sprzątać całe zamieszanie i nikt nie wie, co się z nimi stało. Mogłem też polecieć w parapsychologiczny odlot, co skreśliłoby wszystkie realistyczne pytania, które show zadawał od początku.

Odwołanie się do parapsychologii lub pójście łatwą, dramatyczną ścieżką i zabicie obydwóch bohaterów w celu wywołania emocjonalnej reakcji od widzów, byłoby jednak wg mnie niedźwiedzią przysługą wyświadczoną opowieści. Co interesowało mnie bardziej, to danie szansy obydwóm bohaterom na uzyskanie odpowiedzi, postawienie ich w miejscu, w którym Cohle mógłby doświadczyć istnienia łaski w świecie.

Co nie zmienia faktu, że większość widzów – łącznie z piszącym te słowa – czekała na scenę śmierci Cohle’a tuż po tym, gdy został zraniony nożem. To idealnie mieściłoby się bowiem w osobowości antynatalistycznego detektywa, jak i wywoływałoby głęboką, kathartyczną reakcję związaną z ostatecznym obnażeniem tragizmu żywota ludzkiego, odwołującym się do starożytnych korzeni zachodniej sztuki dramatycznej, w której człowiek jest ostatecznie tylko igraszką w ręku wyższych sił.

Czy ocalenie obydwóch bohaterów od niemal pewnej śmierci, ostateczne zgładzenie potwora i wgląd w naturę wszechświata był jednak aż tak fatalnym wyborem? Czy połączenie psychologczno-antropologicznego mroku Czasu apokalipsy z psychopatycznym realizmem Milczenia owiec było zabiegiem udanym? Wszystko zależy od tego, jak duży mieliśmy dystans do całej historii i jak bardzo uwierzyliśmy w parapsychologiczno-okultystyczne uwiarygodnienie historii True Detective, który czerpiąc garściami z The King In Yellow „kazał nam oczekiwać” czegoś w rodzaju Twin Peaks, którego drugi sezon został nomen omen ewidentnie spieprzony przez naciski producentów, a idealnie odzwierciedla to właśnie zakończenie.

Problem leży w tym, że True Detective to dramat-hybryda. Pesymizm Ligottiego z taką brawurą odzwierciedlony w charakterze Cohle’a zostaje przeciwstawiony pogańsko-magicznym wątkom atakującym ustaloną interpretację rzeczywistości w formie anonimowego kręgu morderców-pedofili wyjętych żywcem z Kultu albo Oczu szeroko zamkniętych, którego wszystkich członków nigdy jednak nie poznamy, bo jak mówi Cohle: To świat, w którym nic nigdy nie zostaje rozwiązane. Jednak z wyników samego śledztwa wiemy, że chodzi o krąg bogatych i wpływowych członków społeczeństwa i poznanie konkretnych nazwisk nic tak naprawdę nie zmieni.

W serialu dużą rolę grają także odmienne stany świadomości, a do najlepszych momentów należą te, w których Cohle przeżywa barwne halucynacje, co prowadzi nas do płynnego przechodzenia przez Cary’ego Fukunagę od scen zakotwiczonych w twardym realizmie procedur policyjnych do magicznych ujęć pokazujących, co dzieje się w głowie mrocznego detektywa. W istocie, to właśnie wizja kosmicznego łona (kolejna interpretacja mitu Wielkiej Bogini), której Cohle doznaje na chwilę przed tym, jak zostaje zaatakowany przez Wysokiego Człowieka, staje się punktem zwrotnym finału, wprowadzając klimaty rodem z Enter The Void.

O ile wizualna egzekucja pościgu przez Carcosę zostaje zrealizowana przez Fukunagę z godnym podziwu fermentem – jedynym dobrym porównaniem byłaby pewnie rezydencja pułkownika Kurtza z Czasu apokalipsy – głównym problemem tej sekwencji scen pozostaje scenariusz Pizzolatta, który sprowadza wszystkie zasłyszane mity i pogłoski do labiryntu korytarzy. Fukunaga drąży wprawdzie gotyckość miejscówki, mieszając kameralne ujęcia Cohle’a w półmroku z szerokim ujęciem Carcosy nakręconym od góry, co dodaje jej majestatu, ale koniec końców pada ofiarą fizycznej tożsamości seryjnego mordercy.

Ponownie rzuca się tu w oczy podobieństwo do Milczenia owiec, które opierając się w takim samym stopniu na gotyckim horrorze Rogera Cormana, co mistrzowsko odmalowanej przez Hopkinsa psychotycznej figurze Hannibala Lectera, reprezentującej w pewien sposób nieśmiertelność ludzkiej perwersji, koniec końców ofiaruje nam w ofierze trupa seryjnego mordercy pragnącego dokonać czysto fizycznej transgresji za pomocą kostiumu z ludzkiej skóry. Finał True Detective podąża podobną drogą, tyle że szkodzi mu niestety trochę ADHD ostatnich kilkunastu stron scenariusza. Na jego podstawie Fukunaga oferuje nam jednak wciąż dwie fantastyczne sceny.

W pierwszej z nich widzimy Cohle’a siedzącego na szpitalnym łóżku z długimi, luźno zwisającymi włosami, w białej szacie (co przywodzi oczywiście na myśl Dobrego Pasterza), wpatrującego się w pustą przestrzeń. Kamera dokonuje bardzo powolnego zbliżenia, a samo ujęcie opatrzone jest bardzo specyficznym, ambientowym podkładem i zdecydowanie przypomina Odyseję kosmiczną 2001. Druga z nich to zaś seria krótkich ujęć pół-dzikiego krajobrazu Luizjany wprowadzających mistyczną perspektywę wieczności – wypisz, wymaluj, Koyaanisqatsi.

Obydwie z nich sprawdzałyby się wyśmienicie jako piękne zakończenie rewelacyjnego serialu, który startuje przecież odpersonalizowaną sceną ciągnięcia Dory Lange przez pole kukurydzy, które zostaje następnie z premedytacją podpalone, co wygląda na hołd dla Niebiański dni Terrence’a Malicka, ale Pizzolatto wybrał ostatecznie wymianę zdań pomiędzy Cohlem i Hartem, która ujawnia głęboką przemianę duchową obydwóch z nich. To prawda, że wprowadził tym samym światło i nadzieję do całej historii, ale zrobił także ze swojego dzieła buddy movie w stylu późnego Waltera Hilla, odzierając je nieco z tak mozolnie konstruowanej przez siedem odcinków, mistycznej aury.

Co sprawiało bowiem, że True Detective oglądany był przez wszystkich z taką pasją, to połączenie napięcia i tajemnicy, wyegzekwowane z perfekcją przez cały zespół. Za ostateczny efekt należy pochwalić nie tylko McConaugheya, Harrelsona, Pizzolatta i Fukunagę, ale także tropicieli lokacji, scenografów, charakteryzatorów, dyrektora zdjęć, a nade wszystko T Bone Burnetta z The Handsome Family, którego główny temat Far From Any Road idealnie trafił w klimat serialu. Lawirujący zręcznie pomiędzy alternative country i nefolkiem, numer ten ma w sobie coś z pogańskiego hymnu i poetyckiej nostalgii.

Poza tematem głównym T Bone Burnett dokonał również selekcji kawałków, które ilustrują kluczowe sceny serialu, opatrując je tym samym bardzo specyficznym komentarzem. Do szczególnie ważnych momentów należą ostatnie ujęcia każdego z odcinków, stanowiące swoiste podsumowanie emocjonalnego stanu głównych bohaterów i tego, czego właśnie przyszło im się dowiedzieć. Pilot kończy się pięknym songiem Young Men Dead teksaskich neopsychedelistów z The Black Angels, odcinek drugi Kingdom Of Heaven The 13th Floor Elevators, a słynny już odcinek czwarty, z 6-minutową sceną ucieczki Cohle’a i Gingera z getta, dynamicznym numerem Grindermana, Honey Bee (Let’s Fly To The Mars).

Przy całym niedosycie, który wywołuje zakończenie serialu, nie można jednak ani na chwilę zapomnieć, że True Detective wyznaczył nowy standard dla telewizji w formie tempa narracji, dramaturgii, rozciągnięcia historii niemal do poziomu sagi, a także włączenia do masowego obiegu kultury nowych źródeł inspiracji tj. ww. The King In Yellow.

Dramat ten jest także ewenementem z dwóch innych powodów, gdyż został w całości napisany przez jedną osobę (zwykle robi to cały zespół scenarzystów) i wyreżyserowany przez inną (zwykle reżyserzy telewizyjni zmieniają się z odcinka na odcinek), co daje powody do myślenia o telewizji autorskiej. Miejmy nadzieję, że będziemy teraz oglądać jeszcze więcej produktów medialnych o tak wysokiej jakości, bo zdecydowanie jest dla nich rynek!

Conradino Beb